نمونه سؤال ادبيات 1 (نيم سال دوم)

درس دوازدهم

معني بيت

يــارب به خـدايــي خداييـت/ وان گه به كمـال پادشـاهيـت

كز عشـق به غايتـي رسـانـم/ كــاو ماند اگـرچـه من نمـانم

گرچه ز شراب عشق مستم/ عاشــق‌تـر از اين كنم كه هستم

از عمر من آن چه هست بر جاي/ بستان و به عمر ليلـي افزاي

مي گفت گرفته حلقه در بر                                     كامروز منم چو حلقه بر در75/0

چون رايت عشق آن جهان گير                                    شد چون مه ليلي آسمان گير

گو يارب از اين گزاف كاري                                                توفيق دهَم به رستگاري1

درك مطلب

باتوجه به بیت های زیر، به سوالات پاسخ دهید.

چون رایت عشق آن جهان گیر             شد چون مه لیلی آسمان گیر

برداشته دل به کار او بخت                 درمانده پدر به کار اوسخت

خویشان همه در نیاز با او                  هر یک شده چاره ساز با او

بیچارگی ورا چو دیدند                      درچاره گری زبان کشیدند

گفتند به اتفاق یک سر                       کز کعبه گشاده گردد این در

چون موسم حج رسیدبرخاست              اشتر طلبیدو محمل آراست

فرزندعزیز را به صد جهد                 بنشاند چوماه در یکی مهد

 

1-آوازه ی عشق چه کسی در جهان پیچید؟

2-"زبان کشیدند"یعنی چه؟

3-برای درمان درد مجنون،همه چه راهی راپیشنهاد کردند؟

4-"محمل آراستن"کنایه از چیست؟

5-اقدامی که برای نجات مجنون صورت گرفته بود،درچه زمان خاصی بوده است؟

با توجّه به بيت‌هاي زير، عشق از ديد مجنون و پدرش چگونه است؟

گو يارب از اين گزاف كاري/ توفيق دهَم به رستگاري

دريــاب كه مبتــلاي عشقـم/ آزاد كن از بلاي عشقم 

منظور از مصراع دوم بیت زیر چیست؟

بیچارگی ورا چو دیدند              در چاره گری زبان کشیدند

مجنون در جوار كعبه از خدا چه خواست؟

 

بیت«از عمر من آن چه هست بر جاي/ بستان و به عمر ليلـي افزاي» کدام صفت مجنون است؟

اين بيت، كدام ويژگي مجنون را نشان مي‌دهد؟

كز عشـق به غايتـي رسـانـم/ كــاو ماند اگـرچـه من نمـانم

آمد سوي كعبه ،سينه پر جوش                  چون كعبه نهاد حلقه در گوش

« حلقه در گوش نهادن» كنايه از «اظهار بندگي كردن» است. كدام گزينه را انتخاب مي كنيد؟

درست                 نادرست

مفهوم بیت زیر چیست؟

چون رايت عشق آن جهان گير                                    شد چون مه ليلي آسمان گير

منظور از« او » در بیت زیر چیست؟

كز عشـق به غايتـي رسـانـم/ كــاو ماند اگـرچـه من نمـانم

باتوجه به ابیات زیر به سوالات پاسخ دهید.

چون رایت عشق آن جهان گیر           شد چون مه لیلی آسمان گیر

بیچارگی ورا چو دیدند                    درچاره گری زبان کشیدند

                            ++++++++++++++

آمد سوی کعبه سینه پر جوش             چون کعبه نهاد حلقه در گوش

گو یارب ازاین گزاف کاری              توفیق دهم به رستگاری

                             ++++++++++++++

از عمر من آن چه هست برجای          بستان و به عمر لیلی افزای

گویند زعشق کن جدایی                    این نیست طریق آشنایی

 

1- دربیت سوم ،مفهوم کنایی "حلقه در گوش بودن"را بنویسید.

2-منظور از" گزاف کاری "دربیت چهارم چیست؟

3-دربیت آخر ،برچه مطلبی تاکید شده است؟

4-کدام بیت ،اوج از خود گذشتگی مجنون را نشان می دهد؟

5- منظوراز"آسمان گیر شدن"دربیت اول چیست؟

6-منظور از مصراع دوم بیت دوم چیست؟

معني لغت

بنشاند چو ماه در يكي مهد

چون موسم حج رسيد برخاست        اشتر طلبيد و محمل آراست

گو يارب از اين گزاف كاري

دانش هاي ادبي

يك تشبيه بيابيد و مشبّه و مشبّه به آن را بنويسيد

گرچه ز شراب عشق مستم/ عاشــق‌تـر از اين كنم كه هستم

معروف ترين سراينده ي داستان هاي بزمي در ادب پارسي چه كسي است؟25/0

كدام كلمه در بيت زير در مفهوم استعاري به كار رفته است؟25/0

 چون رايت عشق آن جهان گير                               شد چون مه ليلي آسمان گير

نام پديد آورندگان اين آثار را بنويسيد.

پ- اسكندر نامه   مخزن الاسرار

ادبيات غنايي چيست؟

خود آزمايي

مجنون در جوار كعبه از خدا چه خواست؟

چرا پدر مجنون تصميم گرفت او را به زيارت خانه ي خدا ببرد؟

 درس سيزدهم

معني بيت

 به خوناب شـــــفق در دامـــــن شــام                                          به خــون آلوده ايــران كهن ديد1

از اين سد روان در ديده ي شاه                                                      زهر موجي هزاران نيش مي رفت1

در آن بــــاران تــير وبــرق پــــولاد                                               ميـــان شـام رستاخيز مي گشـــت

دمار از جان اين غولان كشم سـخــت                                      بسوزم خانمان هاشان به شمــــشير

ز مستي بر سر هر قطعه زين خاك                                                خـــدا دانــد چه افســر ها كه رفته

درك مطلب

با توجه به ابیات زیر به سوالات پاسخ دهید.

فرو می ریخت گردی زعفران رنگ                 به روی نیزه هاو نیزه داران

اگر یک لحظه امشب دیر جنبد                        سپیده دم جهان در خون نشیند

درآن تاریک شب می گشت پنهان                    فروغ خرگه خوارزمشاهی

به فرزندان ویاران گفت چنگیز                       که گرفرزند باید،بایداین سان

دمار از جان این غولان کشم سخت                   بسوزم خانمان هاشان به شمشیر

1-دربیت اول منظوراز"گردی زعفران رنگ"چیست؟

2-مفهوم کنایی"درخون نشستن"دربیت دوم را بنویسید.

3-دربیت چهارم چنگیزچه کسی را تحسین و چه صفتی را ستایش می کند؟

4-منظور از "دمارکشیدن" در بیت پنجم چیست؟

5-مفهوم مصراع های زیر را بنویسید.

الف- چوفردا جنگ برکامم نگردید

ب- غروب آفتاب خویشتن دید

پ- خیال تازه ای در خواب می دید

6-با توجه به بیت"درآن سیماب گون امواج لرزان  / خیال تازه ای در خواب می دید"امواج لرزان از چه جهت به سیماب  تشبیه شده است ؟

با توجه به ابیات زیر ،به پرسش ها پاسخ دهید.

خروشان،ژرف،بی پهنا،کف آلود          دل شب می دریدو پیش می رفت

از این سد روان دردیده ی شاه             زهر موجی هزاران نیش می رفت

                           ++++++++++++++

 

                            ++++++++++++++

به پاس هر وجب خاکی از این ملک       چه بسیار است آن سرها که رفته

زمستی بر سر هر قطعه زین خاک        خدا داند چه افسر ها که رفته

1-برای رود سندچه صفاتی ذکر شده است؟

2-"نیش دردیده فرورفتن"کنایه از چیست؟

3-منظور از "خاک"دربیت آخر چیست؟

 

به مغرب سينه ‌مالان قرص خورشيد/ نهان مي‌گشت پشت كوهساران

فرو مي‌ريخـت گردي زعفــران رنــگ/ به روي نيزه‌ها و نيـزه‌داران

 

1- غروب خورشيد بيانگر چيست؟

2- در كدام عبارت تشخيص وجود دارد؟

3- منظور از «گرد زعفران رنگ» چيست؟

4- منظور از «نيزه‌داران» چيست؟

 

به خـوناب شفـق در دامن شام/ به خون‌آلوده ايران كهن ديد

در آن درياي خون در قرص خورشيد/ غروب آفتاب خويشتن ديد

5- جلال‌الدّين در سرخي شفق چه چيزهايي ديد؟

6- «غروب آفتاب» استعاره از چيست؟

 

بــدان شمشـيـر تيـز عافيـت‌سـوز/ در آن انبـوه، كـار مـرگ مي‌كـرد

ولي چندان كه برگ از شاخه مي‌ريخت/ دو چندان مي‌شگفت و برگ مي‌كرد

7- معادل واژه‌هاي زير را بيابيد و در مقابل آن بنويسيد

به آن                       برنده و كشنده

سربازان                   لشكر و سپاه

 

چو لشــــكر گرد بر گردش گرفتند                                       چــو كشتي باد پا  در رود   افكند

«بادپا» به چه معناست؟

از اين سد روان در ديده ي شاه                             زهر موجي هزاران نيش مي رفت1

منظور از سد روان چيست؟

باتوجه به اشعار زیر به سواات پاسخ دهید.

به مغرب سینه مالان قرص خورشید          نهان می گشت پشت کوهساران

فرو می ریخت گردی زعفران رنگ          به روی نیزه ها ونیزه داران

                                ++++++++++++++++

بدان شمشیر تیز عافیت سوز                   درآن انبوه ،کار مرگ می کرد

شبی را تا شبی با لشکر خرد                   زتن ها سر ز سرها خود افکند

 

1-کدام واژه حرکت آرام خورشید راهنگام غروب توصیف می کند؟

2-با توجه به بیت سوم ،منظور شاعراز"کارمرگ می کرد"چیست؟

3-منظور شاعر از "انبوه "دربیت سوم چیست؟

4-"شبی را تا شبی"معادل چه مدت زمانی است ؟

 

معني لغت

فروغ خـرگـه خـوارزمـشـاهـي

در آن سيـــماب گــون امواج لـــرزان

از آن دريـــاي بي پــايــاب آسان

به آتش هاي تـــرك وخون تـازيـك

به خوناب شـــــفق در دامـــــن شــام

چــو كشتي باد پا  در رود   افكند

خـــدا دانــد چه افســر ها كه رفته

 

دانش هاي ادبي

8- در كدام گزينه تشبيه به كار رفته است؟

الف) فرو مي‌ريخت گردي زعفران رنگ

ب) در آن درياي خون در دشت تاريك

ج) از اين سدّ روان در ديـده‌ي شـاه

د) در آن سيماب گـون امواج لـرزان

 

در بيت زير مشبه و مشبه به را مشخص كنيد.5/0

به خوناب شـــــفق در دامـــــن شــام                                           به خــون آلوده ايــران كهن ديد

قالب چهار پاره چيست؟

آرایه ی ادبی بیت را دقیقاً مشخص کنید.

به خـوناب شفـق در دامن شام/ به خون‌آلوده ايران كهن ديد

بگير اي موج سنگـــين كــــف آلود                                                              ز هــــم واكن دهــان خشم واكن

در آن درياي خون در دشـــت تاريـك                                          به دنبال سر چنگيز مي گشــت

خود آزمايي

جلال الدين در سرخي شفق چه چيز هايي ديد؟

پیام اصلی درس «در امواج سند» چیست؟ 

منظور از «تازیک »در بیت زیر چیست؟

به آتش های ترک و خن تازیک                               به رود سند تا جیحون نشیند

درس چهاردهم

معني بيت

متاعي كه من رايگان دادم از كف/ تو گر مــي‌تواني مـده رايــگـاني

سخن نه بر جايگاه، اگر خوب باشد، زشت نمايد.5/0

هر آن سرگراني كه من كردم اوّل                                        جهان كرد از آن بيش تر سرگراني 5/0

از آن برد گنج مرا دزد گيتي                                              كه در خواب بودم گه پاسباني1

اگر مردم را با گوهر اصل گوهر هنر نباشد ، صحبت هيچ كس را به كار نيايد.1

بدان كه مردم بي‌هنر، مادام بي‌سود باشد، چون مغيلان كه تن دارد و سايه ندارد؛

درك مطلب

با توجه به متن زیر به پرسش ها پاسخ دهید.

بدان که مردم بی هنر ،مادام بی سود باشد.چون مغیلان که تن داردوسایه ندارد.نه خودراسود کندونه غیر خود را.جهد کن که اگر اصیل و گوهری باشی،گوهر تن نیز داری که گوهر تن از گوهر اصل بهتر بود.چنان که گفته اند:بزرگی خرد ودانش راست نه گوهر وتخمه را.اگر مردم را باگوهر اصل گوهر هنر نباشد،صحبت هیچ کس را به کار نیایدودرهر که این دو گوهر یافتی چنگ در وی زن.

1-ازنظر نویسنده ،چه کسی برای هم نشینی مناسب نیست؟

2-مفهوم کنایی "چنگ در وی زن"چیست؟

3-مقصود نویسنده از اصیل وگوهری چیست؟

4-باتوجه به متن چه چیزی موجب ارجمندی و بزرگی انسان می گردد؟

 

هنر و سخن

بدان كه مردم بي‌هنر، مادام بي‌سود باشد، چون مغيلان كه تن دارد و سايه ندارد؛ نه خود را سود كند و نه غير خود را؛ جهد كن كه اگرچه اصيل و گوهري باشي گوهر تن نيز داري كه گوهر تن از گوهر اصل بهتر بود؛ چنان كه گفته‌اند: بزرگي، خرد و دانش راست نه گوهر و تخمه را، اگر مردم را با گوهر اصل گوهر هنر نباشد، صحبت هيچ كس را به كار نيايد و در هر كه اين دو گوهر يابي، چنگ در وي زن و از دست مگذار كه وي همه را به كار آيد.

 

1- يك تشبيه بيابيد و اركان آن را مشخّص كنيد

2- معني «هنر» در قديم چه بوده و در برابر كدام واژه به كار مي‌رفته است؟

عيبِ مي جمله چو گفتي هنرش نيز بگوي/ نفيِ حكمت مكن از بهر دلِ عامي چند

3- معادل دو اصطلاح زير را از متن پيدا كنيد

اَصالت موروثي           اَصالت اكتسابي

4- لازمه‌يِ بزرگي چيست؟

5- اين دو بيت فردوسي با كدام بخش ارتباط معنايي دارد:

گهر بي هنر ناپسند است و خوار/ بدين داستان زد يكي هوشيار

كه گر گل نبويد ز رنگش مگوي/ كز آتش نجويد كسي آبِ جوي

 

 جهد كن كه اگرچه اصيل و گوهري باشي گوهر تن نيز داري كه گوهر تن از گوهر اصل بهتر بود؛

الف- منظور از« اصيل و گوهري »چيست؟

ب- منظور از«گوهر تن» و «گوهر اصل » چيست؟

 

جواني چنين گفت روزي به پيري/ كه چون است با پيري‌ات زندگاني؟

بگفت اندر اين نامه حرفي است مبهم/ كه معنيش جز وقت پيري نداني

تو به كـز توانايي خـويش گويي/ چه مي‌پرســي از دوره‌ي نــاتـواني

جواني نكـودار كـاين مرغ زيبا/ نماند در اين خانــه‌ي استــخــوانـي

متاعي كه من رايگان دادم از كف/ تو گر مــي‌تواني مـده رايــگـاني

هر آن سرگراني كه مـن كــردم اوّل/ جهان كرد از آن بيش‌تر سرگراني

از آن بـرد گنـــج مـــرا دزد گيتـي/ كـه در خواب بودم گهِ پاسباني

1- قالب اين شعر چيست؟ چرا؟

2- چرا پير از جوان مي‌خواهد كه درباره‌ي دوره‌ي ناتواني سؤال نكند؟

3- منظور از «نامه» و «خانه‌ي استخواني» چيست؟

4- بيت سوم به چه نكته‌اي تأكيد دارد؟

6- چه واژه‌هايي در اين شعر استعاره از جواني است؟

7- «سرگراني» كنايه از چيست؟

8- قطعه زير را با درس مقايسه كنيد:

در جواني به خويش مي‌گفتم/ شير شير است، گرچه پير بُوَد

چون كه پيري رسيد، دانستــم/ پير پير است، گرچه شير بُوَد

 

از آن بـرد گنـــج مـــرا دزد گيتـي/ كـه در خواب بودم گهِ پاسباني

منظور از «گنج» در بیت بالا چیست؟

 

هر آن سرگراني كه مـن كــردم اوّل/ جهان كرد از آن بيش‌تر سرگراني

از آن بـرد گنـــج مـــرا دزد گيتـي/ كـه در خواب بودم گهِ پاسباني

«سرگراني» كنايه از چيست؟

مقصود از دزد گیتی چیست؟

از کدام بیت مفهوم غفلت و بی خبری استنباط می شود؟

 

در بیت زیر ،کدام کلمه در مفهوم استعاری به کار رفته است؟

 متاعي كه من رايگان دادم از كف/ تو گر مــي‌تواني مـده رايــگـاني

 

 معني لغت

بدان كه مردم بي هنر مادام بي سود باشد.

جهد کن که سخن به جایگاه گویی.

اما پنج نهانی چون اندیشه و یاد گرفتن ...

 

دانش هاي ادبي

در ابيات زير چه آرايه ي ادبي وجود دارد؟

از آن بـرد گنـــج مـــرا دزد گيتـي/ كـه در خواب بودم گهِ پاسباني

 جواني نكـودار كـاين مرغ زيبا/ نماند در اين خانــه‌ي استــخــوانـي

جواني چنين گفت روزي به پيري/ كه چون است با پيري‌ات زندگاني؟

موضوع «قابوس نامه» چیست؟

خود آزمايي

ضرب المثلي در مورد زبان و تأثير آن بنويسيد.

منظور از«گوهر تن» در«جهد كن كه اگرچه اصيل و گوهري باشي گوهر تن نيز داري»چیست؟  

درس پانزدهم

معني بيت

درك مطلب

  مفهوم كلمه «برهنگي» در هر يك از تركيب‌هاي عبارت زير چيست؟

«فرهنگِ برهنگي و برهنگيِ فرهنگي

  مفهوم عبارت زير چيست؟

لازمه‌ي وارد اجتماع شدن اين است كه «من» از ميان برود و «ما» ايجاد شود.

 منظور از «لباس» در عبارت زير چيست؟

آيا مردمي پيدا مي‌شوند كه صداقتي كودكانه داشته باشند و در مقابل جهاني كه برهنگي را لباس مي‌داند، جرئت كنند و فرياد برآورند؟

معني لغت

دو نفر از خدمه ي دربار دنباله ي لباس را در دست داشتند.

دانش هاي ادبي

- كدام گزينه آرايه‌ي كنايه وجود دارد؟

الف) لباس، پوست دوم انسان نيست، خانه‌ي اوّل اوست.

ب) لباس انسان، پرچم كشور وجود اوست.

ج) لازمه‌ي اجتماعي بودن اين است كه فرد خود را همچون قطره‌اي در درياي جامعه غرق كند.

د) چنان نباشيم كه خود را فقط تن بينگاريم و جز به بهره‌وري از جسم به هيچ چيز نينديشيم

- نويسنده «فرهنگ برهنگي و برهنگي فرهنگي» كيست؟

- «كريستين آندرسن» اهل كجا بود؟‌شهرت او به چه دليل است؟

نام پديد آورندگان اين آثار را بنويسيد.5/0

فرهنگ برهنگي و برهنگي فرهنگي

خود آزمايي

منظور از «لباس انسان پرچم كشور وجود اوست» چيست؟

منظور از جمله ي « لباس مي پوشد تا خود را بپوشد» چيست؟

 درس شانزدهم

           درك مطلب

اين فوايد گوناگون سبب مي‌شد كه بناي مسجد، هم راحت باشد و هم سودمند. بدين‌گونه در اين ابنيه‌ي عالي كه به خداوند اهدا شده بود، هنر معماري، مفهومي انتزاعي را با هدف انتفاعي در هم آميخت.

البتّه تنوّع و اختلاف نژاد اقوامي كه سرزمين آن‌ها به وسيله‌ي اسلام فتح شد، از اسباب تنوّع شيوه‌ي معماري در بين مسلمين بود. شك نيست كه اوّلين معماران قديم اسلام براي آن كه تصوّري را كه از زيبايي داشته‌اند تحقّق بخشند، وسيله‌ي ديگري نداشته‌اند جز آن كه شيوه‌ي هنر قوم و كشور خود را مورد استفاده قرار دهند.

1- دو صفت و ويژگي مساجد چه بوده است؟

  2- منظور از «تحقّق بخشيدن تصوّرات» در عبارت زير چيست؟

براي آن كه تصوّري را كه از زيبايي داشته‌اند، تحقّق بخشند.

 

معني لغت

مساجد نزديك بود به دار الاماره

- اصطلاح مربوط به توضيحات زير را بنويسيد

الف) چراغ، چراغدان، شمعدان كه از سقف آويزند.

ب) رشته‌ي باريك نقره‌اي يا طلايي كه داخل مجوّف باشد و با آن روي پارچه نقش و نگار ايجاد كنند.

ج) نقش برجسته به شكل گل و گياه و جز آن كه روي چوب ايجاد كنند.

د) دوره‌ي تجدّد، تجديد حيات علمي و ادبي در اروپا.

صوفیه هم برای اعتکاف در مسجد خلوت می گزیدند.

چنان که حلقه های اذکار هم در مسجد تشکیل می یافت

دانش هاي ادبي

نام پديد آورندگان اين آثار را بنويسيد.5/0

الف نقد ادبي      

خود آزمايي

تنوّع در شيوه‌ي معماري مساجد در كشورهاي اسلامي ناشي از چيست؟

چرا نويسنده مسجد را جلوه گاه هنر اسلامي مي داند؟

 

درس هفدهم

معني بيت

كارش نگار نقشه‌ي قالي بود  و در آن دستي نازك داشت.

 نقش‌بندي‌اش دل‌گشا بود

 رنگ را نگارين مي‌ريخت.

. معلّم مرغان را گويا مي‌كشيد؛ گوزن را رعنا رقم مي‌زد؛ خرگوش را چابك مي‌بست. سگ را روان گَرته مي‌ريخت

در بيرنگِ اسب حرفي به كارش بود.

خلف صدق نیاکان هنرور خود بود.

درك مطلب

1- مفهوم كنايه‌هاي عبارات زير را بنويسيد.

الف) دستي نازك داشت                   ب) حرفي به كارش بود

معني لغت

- توضيح‌هاي زير را بخوانيد و اصطلاح مربوط به آن را در مقابل آن بنويسيد:

ج) طرح‌هايي مركّب از پيچ و خم‌هاي متعدّد كه شبيه عناصر طبيعت هستند.

د) آن است كه با خاكه‌ي زغال، تصوير چيزي را طرح كنند.

دست معلم از وقب حيوان روان شد

گريزي رندانه زد

از يال و غارب به زير آمد و از پستي پشت گذشت.

اما در بيرنگ اسب حرفي به كارش بود

دانش هاي ادبي

- درس «كلاس نقّاشي» از كدام كتاب سهراب سپهري برگرفته شده است؟

 - كدام گزينه ويژگي شعر سهراب سپهري نيست؟

الف) سادگي    ب) بي‌آلايشي     ج) لب‌ريز بودن از مفاهيم عرفاني     د) كوتاهي

کتاب «اتاق آبی» از کیست؟

خود آزمايي

يكي از ويژگي هاي بارز كلاس نقاشي چيست؟

از نظر سپهری کلاس درس نقاشی در مقایسه با سایر درس ها چه ویژگی هایی داشت؟

کشیدن چه قسمتی از اسب برای «صاد» معلم سهراب مشکل بود؟

درس هجدهم

معني بيت

بعد از يك سال عَرض و عرض‌كشي مرا به اين آتش انداخت.

الهي از آتش جهنّم خلاصي نداشته باشد!

الهي پيش پيغمبر روش سياه بشود!

الهي هميشه نان سواره باشد و او پياده!

الهي كه آن چشم‌هاي مثل اَزرَقِ شامي‌اش را مير غضب درآرد!

 

گفت :«هيچي ،ستاره مان از اول مطابق نيامد» يعني:

الف- ستاره ي بختمان با هم برابر نشد.                               ب- سرنوشت، ما را براي هم نخواست

پ- در هفت آسمان ستاره اي نداشتيم.                                ت- گزينه ي «الف» و«ب» درست است

من فرستادم پی همین مرد که بیاد برود مرافعه

درك مطلب

بعد از يك سال عَرض و عرض‌كشي مرا به اين آتش انداخت.

1-     منظور از «آتش» در عبارت «مرا به اين آتش انداخت» چيست؟

عبارت « الهي  ،هميشه نان سواره باشد و او پياده» به چه معناست؟

مفهوم   عبارت‌هاي زير چيست؟

الهي از آتش جهنّم خلاصي نداشته باشد!

الهي پيش پيغمبر روش سياه بشود!

الهي هميشه نان سواره باشد و او پياده!

الهي كه آن چشم‌هاي مثل اَزرَقِ شامي‌اش را مير غضب درآرد!

5- دو واژه محاوره‌اي در متن بيابيد و فارسي معيار نوشتاري آنها را بنويسيد.

ناله‌ي مرغ اسير اين همه بهر وطن است/ مسلك مرغ گرفتارِ قفس، هم چو من است

همّت از باد سحر مي‌طلبم گر ببـرد/ خبر از من به رفيقي كه به طَرْفِ چمن است

فكري اي هم وطنان در ره آزادي خويش/ بنماييد كه هر كس نكند مثل من است

خانه‌اي كاو شود از دست اجانب آباد/ ز اشــك ويران كُنش آن خانه كه بيت الحَزَن است

جامه‌اي كاو نشود غرقه به خون بهـر وطن/ بدر آن جامه كه ننگ تن و كم از كفن است

آن كسي را كه در اين ملك سليمان كرديم/ ملّت امروز يقين كرد كه او اهرمن است

1- منظور از «مرغ اسير» چيست؟

2-     براي هر يك از كلمات «همّت و مسلك» دو كلمه‌ي هم خانواده پيدا كنيد.

3- «من» در بيت‌هاي اوّل و سوم كيست؟

4- در بيت چهارم كدام ديدگاه شاعر ديده مي‌شود؟

5- در كدام بيت موضوع «وطن‌پرستي يا ناسيوناليسم افراطي» ديده مي‌شود؟

8- منظور از «آن كسي را» كيست؟

3-     براي   كلمه ی «  مسلك» دو كلمه‌ي هم خانواده پيدا كنيد.

معني لغت

مسلك مرغ گرفتارِ قفس، هم چو من است

شأن مقنن از آن بالاتر است.

خبر از من به رفيقي كه به طَرْفِ چمن است

خانه‌اي كاو شود از دست اجانب آباد/ ز اشــك ويران كُنش آن خانه كه بيت الحَزَن است

دانش هاي ادبي

از نظر مضمون در شعر و نثر دوره ي مشروطه چه مسائلي باز گفته مي شود؟75/0

 

میرزا جهانگیر خان شیرازی مدیر کدام روزنامه بود؟

«ازرق شامي» كيست و اين اسم نماد چيست؟

6- جاهاي خالي را با كلمه‌هاي مناسب كامل كنيد.

ده‌خدا مقالات انتقادي خود را به طنز و با نثر ساده مي‌نوشت و با نام «        » و امضاي «        » در روزنامه‌ي «             » به چاپ مي‌رساند. او به سال 1258 ه. ش در تهران متولّد شد و به سال 1334 ه. ش در «            » در گذشت.

 

7- كدام گزينه از «ويژگي‌هاي ادبيات دوره مشروطه» نيست؟

الف) زبان شعر و نثر ساده‌تر و به زبان مردم كوچه و بازار نزديك‌تر مي‌شود.

ب) زبان مردم، مَثَل‌ها، اصطلاحات، قصّه‌ها  و زندگي مردم عادي در ادبيات جاز باز مي‌كند.

ج) واژه‌ها و تركيب‌هاي ناآشناي عربي كم‌تر مي‌شود.

د) عبارت‌هاي پيچيده و طولاني و جمله‌هاي پيوسته و پي‌در‌پي در نوشته‌ها افزايش مي‌يابد.

8- همه‌ي گزينه‌ها به جز گزينه «            » در شعر و نثر دوره‌ي مشروطه باز گفته مي‌شود.

الف) واقعيّات زندگي  ب) مسائل سياسي   ج) مسائل اجتماعي    د) مسائل علمي

6- در بيت آخر، دو آرايه‌ي ادبي را مشخّص كنيد.

آن كسي را كه در اين ملك سليمان كرديم/ ملّت امروز يقين كرد كه او اهرمن است

مطلب زیر درباره ی کدام شاعر است؟

« وی از شانزده سالگی به شعر روی آورد . صدایی خوش داشت و به همین دلیل مورد توجه مظفر الدین شاه قرار گرفت . با زمزمه ی مشروطه به جرگه ی آزادی خواهان پیوست.»

کاربرد واژگان و ترکیبات عربی در دوره ی مشروطه ،چگونه است؟

خود آزمايي

برای واژه ی «همت» دو هم خانواده بنویسید.

 

 

درس نوزدهم

معني بيت

من نگويم كه مـرا از قفـس آزاد كنيد/ قفسـم برده بـه باغـي و دلـم شاد كنيد

فصـل گــل مي‌گـذرد، هم‌نَفَسان بهر خدا/ بنشينيد بـه بـاغي و مــرا ياد كنيد

ياد از اين مرغِ گرفتار كنيد اي مرغان/ چون تماشاي گل و لاله و شمشاد كنيد

هر كه دارد ز شما، مرغ اسيري به قفس/ برده در باغ و به ياد منـش، آزاد كنيد

آشيان من بي‌چاره، اگر سوخت چه باك!/ فكر ويران شـدن خانه‌ي صيّاد كنيد

بيستون بر سر راه است، مباد از شيرين!/ خبري گفته و غمگين دل فرهاد كنيد

جور و بي‌داد كنــد عمر جوانان كوتــاه/ اي بزرگـان وطن بهر خـدا داد كنيد

گر شد از جــور شمـا خانه‌ي موري ويران/ خانه‌ي خويش محال است كه آباد كنيد

كُنج ويرانـه‌ي زندان شد اگر سهم «بهار»/ شكر آزادي و آن گنج خدا داد كنيد

 

درك مطلب

ياد از اين مرغِ گرفتار كنيد اي مرغان/ چون تماشاي گل و لاله و شمشاد كنيد

بيستون بر سر راه است، مباد از شيرين!/ خبري گفته و غمگين دل فرهاد كنيد

گر شد از جــور شمـا خانه‌ي موري ويران/ خانه‌ي خويش محال است كه آباد كنيد

كُنج ويرانـه‌ي زندان شد اگر سهم «بهار»/ شكر آزادي و آن گنج خدا داد كنيد

  1. منظور از « بيستون »،« شيرين »و« فرهاد » در بيت دوم چيست؟
  2. منظور از « گنج خدا داد » در بيت چهارم چيست؟
  3. در بيت سوم شاعر چه چيزي را را مانع آبادي خانه ي خود مي داند؟
  4. در بيت اول دو آرايه ي ادبي بيابيد.

 

كُنج ويرانـه‌ي زندان شد اگر سهم «بهار»/ شكر آزادي و آن گنج خدا داد كنيد

منظور از « گنج خدا داد » در بيت بالا چيست؟

 

ناگاه از طرف ديگر صداي دور باشي بلند شد. از هر طرف بانگ مي‌زدند:«برو پيش، بايست، آستين عبا را بپوش!» من در كمال حيرت بدان سوي نظر كردم؛ ديدم يك نفر جوان بلند قامت، كه سبيل‌هاي كشيده داشت، سواره مي‌آيد و سي چهل نفر با چوب دستي بلند، به رديف نظام، از دو طرف او مي‌آيند و در پيشاپيش آنان يك نفر سرخ پوش ديوچهر و در پشت سر آن، ده بيست نفر با تيپ مي‌آيند. از آقا رضا پرسيدم كه اين چه هنگامه است. گفت: «حاكم شهر است؛ به شكار مي‌رود». به ما گفت راست ايستاده هنگام عبور آن، كرنش و تعظيم نماييد؛ چنان كه ديگران مي‌كنند. چون نيك نظر كردم ديدم هي از چهار جانب و شش جهت است كه مردم سجده مي‌كنند.

 

1- چرا مأموران فرياد مي‌زدند «آستين عبا را بپوش»؟

2- سوارانِ پشتِ سرِ حاكم، چگونه مي‌آمدند؟

3- حدّاقل چند نفر حاكم را هم راهي مي‌كردند؟

4- يك جمله بيابيد كه به جاي ضمير «او» از «آن» استفاده شده باشد.

5- كدام عبارت طنز است؟

6- مفهوم كنايي كدام گزينه با ديگر گزينه‌ها تفاوت دارد؟

الف) به ما گفت راست ايستاده هنگام عبور آن، كرنش و تعظيم نماييد.

ب) ديدم هي از چهار جانب و شش جهت است كه مردم سجده مي‌كنند.

ج) در نهايت ادب راست ايستاده هنگام نزديك شدن حاكم در كمال فروتني ركوعي به جاي آورديم.

د) ده بيست تومان براي خودشان به عنوان جريمه و تعارف مي‌گيرند.

 كدام واژه در بيت زير ايهام دارد؟ معناي آن را بنويسيد.

جور و بي‌داد كنــد عمر جوانان كوتــاه/ اي بزرگـان وطن بهر خـدا داد كنيد

5- درزير بيت كدام ويژگي شاعر ديده مي‌شود؟

آشيان من بي‌چاره، اگر سوخت چه باك!/ فكر ويران شـدن خانه‌ي صيّاد كنيد

مفهوم كلي بيت زير چيست؟

گر شد از جــور شمـا خانه‌ي موري ويران/ خانه‌ي خويش محال است كه آباد كنيد

معني لغت

7- توضيحات زير اسامي شغلي هستند، نام هر شغل را در مقابل آن بنويسيد.

الف) سرباز حكومت

ب) نوكران، چوب داران و مأموران حكومت

ج) صاحب منصب

د) رئيس و سرپرست فرّاشان

هـ) نگهبان اصطبل، رئيس و مهتر اصطبل

و) آن كه بر كاركنان آب دار خانه در دستگاه سلاطين رياست كند.

ح) كسي كه مسئول رساندن شكايت نامه به حاكمان است

هر گاه از دهات اطراف عریضه چی بیاید.

بیست تومان برای خودشان به عنوان جریمه و تعارف می گیرند.

حاکم جیره و مواجب این همه جمعیت را از کجا می دهد

دانش هاي ادبي

- جاهاي خالي را با كلمه‌هاي مناسب كامل كنيد.

«سياحت‌نامه‌ي ابراهيم بيگ» اثر «                    » (1255-1328 ه.ق) آيينه‌ي تمام نماي اوضاع ايران در اواخر قرن «       » هجري است كه با قلمي «    » تحرير شده است. نويسنده كه خود تاجرزاده‌اي ميهن‌دوست و اصلاح‌طلب است، كتاب را در قالب يك «               » نوشته است.

 

قالب كتاب« سياحت‌نامه‌ي ابراهيم بيگ»  چيست؟

 

« سياحت‌نامه‌ي ابراهيم بيگ»   در چه قرنی وبه وسیله ی چه کسی به رشته ی تحریر در آمده است؟

 

در بيت زير آرايه ي ادبي را مشخص كنيد

ياد از اين مرغِ گرفتار كنيد اي مرغان/ چون تماشاي گل و لاله و شمشاد كنيد

بيستون بر سر راه است، مباد از شيرين!/ خبري گفته و غمگين دل فرهاد كنيد

7- ناشر روزنامه‌هاي زير را بنويسيد

الف) خراسان                    د) نوبهار

8- توضيح زير مربوط به كدام شخصيت است؟

يكي از شخصيت‌هاي كتاب خسرو و شيرين نظامي است كه عاشق شيرين- دختر شاه ارمنستان- مي‌شود و جان خود را بر سر اين عشق فدا مي‌كند.

«شاعر آزادي» لقب كدام شاعر است؟

بهار قصيده را به چه سبكي مي سرود؟

محتواي« غزل اجتماعي» چيست؟

« غزل اجتماعي» از چه دوره اي در ادب ايران رواج يافت؟ دو سراينده اين نوع ادبي را نام بيريد.

خود آزمايي

جمله ي «آن طرفش را فراشان مي دانند و چوب دست هاي آنان» يعني چه؟

اصطلاح «به روی مبارک خود نیاورد» کنایه از چیست؟ معادل امروزی آن را بنویسید.

 

            درس بيستم

معني بيت

پس مرا در آن حال با مردي پارسي كه هم از اهلِ فضل بود آشنايي افتاده بود و او را با وزير صحبتي بودي

 اين مرد پارسي هم دست‌تنگ بود و وسعتي نداشت كه حالِ مرا مَرمَتي كند، احوال مرا نزد وزير باز گفت.

  مردي را با اسبي نزديكِ من فرستاد كه «چنان كه هستي برنشين و نزديك من آي».

موي سر باز نكرده بوديم

گفتم اكنون ما را كه در حمّام گذارد؟

شوخ از خود باز كنيم.

آن‌چه آن اعرابي كِرايِ شتر بر ما داشت.

 چون بخواستيم رفت، ما را به اِنعام و اِكرام به راه دريا گُسيل كرد.

دلّاك و قيّم در آمدند و خدمت كردند.

درك مطلب

وزير مَلك اهواز، كه او را اَبوالفَتح علي‌بن‌احمد مي‌گفتند، مردي اهل بود و فضل داشت از شعر و ادب، و هم كرمي تمامي، به بصره آمده بود، پس مرا در آن حال با مردي پارسي كه هم از اهلِ فضل بود آشنايي افتاده بود و او را با وزير صحبتي بودي و اين مرد پارسي هم دست‌تنگ بود و وسعتي نداشت كه حالِ مرا مَرمَتي كند، احوال مرا نزد وزير باز گفت. چون وزير بشنيد، مردي را با اسبي نزديكِ من فرستاد كه «چنان كه هستي برنشين و نزديك من آي».

من از بدحالي و برهنگي شرم داشتم و رفتن مناسب نديدم؛ رُقعه‌اي نوشتم و عُذري خواستم و گفتم كه «بعد از اين به خدمت رسم».

1- ابوالفتح علي‌بن‌احمد چگونه مردي بود؟

2- مردي كه با ناصر خسرو دوستي داشت، اهل كجا بود؟

3- در متن بالا دو كنايه مشخّص كنيد كه مفهوم هر دو مترادف است.

4- دوست ناصر خسرو توان چه كاري را نداشت؟

6- چرا ناصر خسرو دعوت وزير را نپذيرفت؟

با توجه به عبارات زير به پرسش ها پاسخ دهيد.

رُقعه‌اي نوشتم و عُذري خواستم و گفتم كه «بعد از اين به خدمت رسم».و غرض من دو چيز بود : يكي بي نوايي؛دويم گفتم همانا او را تصور شود كه مرا در فضل مرتبه اي است زيادت تا چون بر رقعه ي من اطلاع يابد قياس كند كه مرا اهليّت چيست ،تا چون به خدمت او حاضر شوم خجالت نبرم.

  1. «رقعه» به چه معناست؟
  2.  هدف ناصر خسرو از نوشتن رقعه چيست؟
  3. چرا نويسنده عنوان مي كند با نوشتن رقعه، ديگر وقتي به خدمت وزير مي رود خجالت نمي كشد؟

معني لغت

دلّاك و قيّم در آمدند و خدمت كردند.

چنان كه هستي بر نشين و نزديك من آي.

دانش هاي ادبي

8-     توضيح زير مربوط به كدام شاعر است؟

از حكما و شاعران قوي طبع و از قصيده‌سرايان گران‌قدر زبان فارسي است. لقب و تخلّص او «حجّت» است. آثار او عبارت‌اند از:

ديوان اشعار، سفرنامه، جامع الحكمتين، خوان اخوان و...

سفر نامه ناصر خسرو شامل چه مطالبي است؟ 

در عبارت زير كدام آرايه ي ادبي وجود دارد؟ 25/

0«كم كم شهري سپيد پوش به استقبالمان مي آيد و من چه قدر دوست دارم بقيع را ببينم.»

8- توضيح زير مربوط به كدام شاعر و نويسنده‌ي معاصر است؟

در سال 1342 ه.ش به دنيا آمد. از تأليفات وي مي‌توان سفرنامه‌ي حجّ «پرستو در قاف» را نام برد.

نثر سفر نامه ناصر خسروچگونه است؟

خود آزمايي

معادل امروزي عبارت هاي زير را بنويسيد.

الف- بخواستم رفت                                  ب- در رويم

چرا علي رضا قزوه معتقد است كه در مدينه مي توان عطر بال فرشتگان را حس كرد؟

چرا علي رضا قزوه نام سفرنامه‌ي خود را «پرستو در قاف» گذاشته است؟

معادل امروزي عبارت هاي زير را بنويسيد.

الف- در رویم                             ب-  برنشین

معادل امروزي عبارت هاي زير را بنويسيد.

الف- بخواستیم رفت                                ب-  برنشین

جمله ی« می خواهم بحر را در کوزه ای بریزم» یعنی چه؟

درس بيست ويكم

درك مطلب

3- مفهوم اين عبارت چيست؟

من در اين راه بارها به عقب مي‌لغزيدم، مي‌افتادم، كمي به جلو مي‌رفتم، سپس اميدوار مي‌شدم و بالاتر مي‌رفتم، تا كم‌كم افقي نامحدود در برابرم نمايان مي‌شد.

معني لغت

تحصيل بايد با فراغ بال و تاني انجام گيرد

دانش هاي ادبي

آرايه هاي موجود در عبارت زير را بيابيد.

. امتحانات بزرگ‌ترين ديوهاي وحشتناك زندگي دانشگاهي من بودند امّا من پيوسته پشت اين ديوها را به خاك مي‌رساندم.

خود آزمايي

هلن كلر چه چيز هايي را براي خود نور خورشيد و بهشت موعود دانسته است؟

 

 درس بيست ودوم

معني بيت

الف) خانه‌ي فرهنگ شوروي در تهران علم كرده بود.

ب) توي جماعت بُر خورده بودم.

ج) در امور عادي زندگي بي دست و پا بود.

د) در چشم او كه خود چشم زمانه‌ي ما بود.

هـ) شَستم خبردار شد.

و) پيرمرد افتاده بود.

ز) نيمام از دست رفت:

خانه ها از سينه ي خاك در آمده بودند

 

درك مطلب

مسلماً اگر درها را به رويش نبسته بودند، شايد وضع جور ديگري بود. اين آخري‌ها فرياد را فقط در شعرش مي‌شد جست. نگاهش آرام و حركاتش و زندگي‌اش بي‌تلاطم بود و خيالش تخت.

به همين طريق بود كه پيرمرد دور از هر ادايي به سادگي در ميان ما زيست و به ساده‌دلي روستايي خويش از هر چيز تعجّب كرد و هرچه بر او تنگ گرفتند، كمربند خود را تنگ‌تر بست تا دست آخر با حقارت زندگي‌هامان اُخت شد. هم‌چون مرواريد در دل صدف كج و كوله‌اي سال‌ها بسته ماند.

1- به نظر جلال آل احمد، فرياد نيما را در كجا مي‌توان شنيد؟

2- آيا نيما به زندگي شهري عادت كرده بود؟

3- با توجّه به ويژگي‌ كه براي زندگي نيما آمده است (بي تلاطم)، زندگي او به چه چيزي تشبيه شده است؟

4- نيما به چه چيزي عادت كرد و انس گرفت؟

5- «صدف كج و كوله» استعاره از چيست؟

با توجه به متن  زير به پرسش ها پاسخ دهيد.

مدتي بود كه پيرمرد افتاده بود . براي اول بار در عمرش – جز در عالم شعري- يك كار غير عادي كرد: يعني زمستان به يوش رفت و همين يكي كارش را ساخت . از يوش تا كنار جادّه ي چالوس روي قاطر آورده بودنش.

الف- منظور نويسنده از «پيرمرد» كيست؟

ب- «افتاده بود » يعني چه؟

پ- پيرمرد  چه كار غير عادي انجام داده بود؟

ت- كار غير عادي پيرمرد در عالم شاعري چه بود؟

با توجه به متن  زير به پرسش ها پاسخ دهيد.

بار اول كه پيرمرد را ديدم در كنگره ي نويسندگاني بود كه خانه ي فرهنگ شوروي در تهرا ن علم كرده بود ؛ ديگر شعرا كاري به كارش نداشتند . من هم كه شاعر نبودم و توي جماعت بُر خورده بودم به همين طريق بود كه  دست آخر با حقارت زندگي‌هامان اُخت شد. هم‌چون مرواريد در دل صدف كج و كوله‌اي سال‌ها بسته ماند.

 الف- منظور نويسنده از «پيرمرد» كيست؟

ب-« علم كرده بود.» يعني چه؟

پ-« جماعت بُر خورده بودم» يعني چه؟

ت- نويسنده ي اين متن كيست؟

ث- منظور نويسنده از« هم‌چون مرواريد در دل صدف كج و كوله‌اي سال‌ها بسته ماند.»چيست؟

 

 

این عبارت در وصف کیست؟

« شبی که نوبت شعر خواندن او بود ، یادم است برق خاموش شد و روی میز خطابه شمعی نهادند و او شعر « آی آدم هایش» را خواند.»

 

معني لغت

در چنان بيغوله اي آشنايي غنيمت بود.

هرساله به

مدتي بود كه پيرمرد افتاده بود .

 

خود آزمايي

منظور از جمله ی«نیما هم‌چون مرواريد در دل صدف كج و كوله‌اي سال‌ها بسته ماند» چیست؟

 

درس بيست و سوم

معني بيت

از جلوه‌ي سبز و سرخ، طرح چمني ريزم/ گشته است خُتن صحــرا، از بوي دلاويزم

خَم مي‌شوم از مستي، هر لحظه و مي‌خيزم/ سرتا به قدم نازم، پا تا به سر انگيزم

خدا آن ملتي را سروري داد   كه تقديرش به دست خويش بنوشت5/0

بر ساقه ی خود ثابت فارغ ز مددکارم            نی در طلب یارم نی در غم اغیارم

هر صبح نسيم آيد بر قصد  طواف من                     آهو برگان را چشم، از ديدن من روشن1

زیبایی از خون رگ خویش است گر رنگ به رخ دارم مشاطه نمی خواهد رخسارم

دو صد دانا در این محفل سخن گفت                 سخن نازک تر از برگ سمن گفت

درك مطلب

خدا آن ملّتي را ســروري داد/ كه تقديرش به دست خويش بنوشت

به آن ملّت سـروكاري نــدارد/ كه دهقـانش بـراي ديگـران كِشت

1- قالب اين شعر چيست؟ چرا؟

2- مفهوم آيه 11 سوره رعد (13) در كدام بيت ديده مي‌شود؟

3- «شخصي كه به بيگانگان خدمت كند و سلطه اجنبي را بپذيرد»

مفهوم كدام مصراع است؟

 

از جلوه‌ي سبز و سرخ، طرح چمني ريزم/ گشته است خُتن صحــرا، از بوي دلاويزم

خَم مي‌شوم از مستي، هر لحظه و مي‌خيزم/ سرتا به قدم نازم، پا تا به سر انگيزم

  1. واژه ي«انگيز» در بيت دوم به چه معناست؟
  2. 2. منظور از «جلوه ي سبز وسرخ» چيست؟
  3. مصراع دوم بيت اول به چه نكته اي اشاره دارد؟

در این بیت لاله چه صفتی رابه خود نسبت داده است؟

هر صبح نسيم آيد بر قصد  طواف من                     آهو برگان را چشم، از ديدن من روشن1

دانش هاي ادبي

نام پديد آورندگان اين آثار را بنويسيد.

الف- نواي كوهسار        

مشبه و مشبه به را در مصراع زیر بیابید.

من لاله ی آزادم، خود رویم و خود بویم

4-  توضيح زير مربوط به كدام شاعر و متفكّر پاكستاني است؟

او در استقلال پاكستان نقش مهمّي داشته و به دو زبان فارسي و اردو شعر مي‌سرود. از كتاب‌هايش مي‌توان «جاويدنامه»، «پيام شرق» و «ارمغان حجاز» را نام برد.

4- توضيح زير مربوط به كدام شاعر معاصر افغانستاني است؟

به سال 1285 شمسي در كابل زاده شد و پس از به پايان رسيدن تحصيلاتش در افغانستان و پاكستان و آموختن زبان‌هاي انگليسي، اردو، عربي و فرانسه به تأليف و ترجمه پرداخت. ديواني از اشعار او به نام «نواي كوهسار» منتشر شده است.

ردیف و قافیه را در بیت زیر مشخص کنید؟

هر صبح نسيم آيد بر قصد  طواف من                     آهو برگان را چشم، از ديدن من روشن1

خود آزمايي

مقصود از «دیده ور» کیست؟

 

درس بيست وچهارم

معني بيت

نامش برم،به اوج سما مي‌رسد سرم

 قبحي ز من مجو

صد مرد معتبر/ آيد برِ نظر

 با شهد ناب خود، دل آب مي‌كند

 چون دود مي‌رود

لفظي كه از لطافت آن جان كند حضورل

درك مطلب

زيب از بنفشه دارد و از ناز بوي، بوي/ صافي ز چشمه جويد و شوخي ز آب جوي/ نونو طراوتي بدهد/ چون سبزه‌ي بهار/ فارَم چو صوت بلبل و دل‌بر چو آبشار

1- شاعر، زبان فارسي را از چه جهت به بنفشه تشبيه كرده است؟

2- شاعر زلالي زبان فارسي دري و شادابي آن را به چه چيزهايي تشبيه كرده است؟

4- از ديدگاه شاعر وجه شبه زبان فارسي و بلبل چيست؟

5- اين شعر در كدام قالب سروده شده است؟

منظور از« صافي ز چشمه جويد و شوخي ز آب جوي» چیست؟

معني لغت

زيب از بنفشه دارد و از ناز بوي، بوي

 فارَم چو صوت بلبل و دل‌بر چو آبشار

سرسان مشو عدو

دانش هاي ادبي

8- در كدام گزينه شاعران تاجيك آمده است؟

الف) دقيقي، اسدي

ب) امير خسرو، بي‌دل

ج) محمد ابراهيم صفا، خليل‌الله خليلي

د) صدرالدّين عيني، صفيّه گل رخسار، عبيد رجب

خود آزمايي

مقصود از لفظي كه پيش هر سخنم آورد سجود چيست؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمونه سؤال ادبیات فارسی 1 (نیم سال اول)

درس اول

معني بيت

1.خدايي اوراست درخورنده.

2.سپاس و آفرين ايزد جهان آفرين راست.

3.هر که از روی نادانی نه او را گزید ،گزند او ناچار بدو رسید.

4.ارجمند گرداننده ي بندگان از خواري ،در پاي افكننده ي گردن كشان از سروري. 

5.دهنده ای که خواستن جز از او نیست خوش گوار

6.قطره ي علم است در جان من                                 وارهانش از هوا وز خاك تن

معني لغت

1.سپاس و آفرين ايزد جهان آفرين راست.

2.تا باد و آب و آتش و خاك در آفرينش بر كار است

3.هر كاري كه با نام خدا آغاز نشود ابتر است.

دانش هاي ادبي

1.سجع را در عبارت زير مشخص كنيد .

پادشاهي او راست زيبنده و خدايي اوراست درخورنده.

2.«تاريخ جهان گشا» از كيست؟

3.موضوع کتاب«تاريخ جهان گشا»چیست؟

4.آرایه ی ادبی عبارت زیر را بنویسید.

پادشاهي او راست زيبنده و خدايي اوراست درخورنده.

صد هزاران دام ودانه است ای خدا         ما چو مرغان حریصی بی نوا

5.رديف و قافيه را در شعر زير مشخص كنيد و بنويسيد قالب شعر چيست؟

چو بانگ رعد خروشان كه پيچد اندر كوه                      جهان پر است ز گلبانگ عاشقانه ي ما

نواي گرم ني از فيض آتشين نفسي است                      زسوز سينه بود گرمي ترانه ي ما

درك مطلب

سپاس و آفرين ايزد جهان آفرين راست.

ارجمند گرداننده‌ي بندگان از خواري؛ در پاي افكننده‌ي گردن‌كشان از سروري.

و درود بر پيمبر بازپسين، پيش‌رو پيمبران پيشين.                                                                                                

همچنين درود بر ياران گزيده و خويشان پسنديده او باد؛

تا باد و آب و آتش و خاك در آفرينش بر كار است

و گل بر شاخسار هم بستر خار.

1- واژه «آفرين» دو بار با معني متفاوت به كار رفته است، آن معاني را بنويسيد.

2- عباراتي كه با آيات زير تناسب دارند، مشخص كنيد

ستايش بود ويژه‌ي كردگار/كه بر عالمين است پروردگار   «حمد/1»

به هر كس بخواهي تو عزّت دهي/ كسي را كه خواهي به خواري نهي «3 آل عمران/26»

خدا و ملك‌هاي او بس سلام/ بر احمد فرستند هر صبح و شام

شما نيز اي مؤمنانِ به رب/ درودش فرستيد هر صبح و شب

به تنظيم گوييد بر او سلام/ سلامش نماييد با احترام  «33 احزاب/56»

3- كدام عبارت ترجمه ادبي «خاتم النّبيين و سيّد المرسلين» است؟

4- دو واژه بيابيد كه لفظاً يكسان و كتباً و معناً متفاوت‌اند.

5- بيت زير را با كدام عبارت مي‌توان مقايسه كرد؟

باد و خاك و آب و آتش بنده‌اند/ با من و تو مرده با حق زنده‌اند

6- بين كدام كلمات آرايه‌ي سجع ديده مي‌شود؟

7- متن از كدام كتاب انتخاب شده است؟

8- منظور نويسنده از جملات پاياني متن چيست

از خدا جوييم توفيق ادب                                      بي ادب محروم شد از لطف رب

9.چرا شاعر از خداوند توفیق ادب را می خواهد؟

10.منظور از خاك تن در بيت زير چيست ؟

قطره ي علم است در جان من                                   وارهانش از هوا وز خاك تن

 خود آزمايي

« متصل كن به دريا هاي خويش » يعني چه؟

 

درس دوم

معني بيت

1.از آن پس بسازید سهراب را      ببند ید یک شب بر او خواب را

2.پدر را نباید که داند پسر    که بندد دل و جان به مهر پدر

درك مطلب

 ور ايدون كه آيد ز اختر پسر                  ببندش به بازو نشان پدر

به گردان لشكر سپهدار گفت                         كه اين راز بايد كه ماند نهفت

مگر كان دلاور گو سال خورد                      شود كشته بر دست اين شيرمرد

از آن  پس بسازيد سهراب را                       ببنديد يك شب بر او خواب را

زكف بفكن اين گرز و شمشير كين                 بزن جنگ وبيداد را بر زمين

1- دربیت اول با توجه به آوردن کلمه ی "اختر" به کدام عقیده ی پیشینیان اشاره دارد؟

2- دربیت دوم منظور از"گوسال خورد"و"شیرمرد"چه کسانی هستند؟

3-مفهوم کنایی"خواب را برکسی بستن"درمصراع "ببندید یک شب براوخواب را"چیست؟

4-درمصراع دوم بیت پنجم ،مفهوم"جنگ رابرزمین زدن"چیست؟

 

ز كشتي گرفتن سخن بود دوش/ نگيرم فريب تو زين در مكوش

بكـوشيـم فرجـام كار آن بـود/ كـه فرمـان و راي جهانيـان بـود

1- فردوسي سخن چه كسي را منظوم كرده است؟

2- از بن مضارع «كوشيدن» دو فعل آمده است، آن دو را معنا كنيد.

3- «توكّل» چگونه مطرح شده است؟

4- گوينده سخن چگونه شخصيتي است؟

5- «گرفتن» و «نگيرم» را معنا كنيد.

6- منظور از «تو» كيست؟

7- آيا مي‌توان واژه عربي در دو بيت بالا يافت؟

8- «جهانبان» كيست؟

معني لغت

1.ور ايدون كه آيد ز اختر پسر

2.تو پور گو پیلتن رستمی

3.آنان رستم را هماورد سهراب دانستند.

دانش هاي ادبي

1.در بيت زير مشبه را مشخص كنيد.

بزد دست  سهراب چون پيل مست         برآوردش از جاي و بنهاد پست

2.انواع ادبی را بر اساس اندیشه و محتوا نام ببرید.

3.دو ویژگی اصلی حماسه را بنویسید.

خود آزمايي

1.منظور از «سپهدار » در بيت زير كيست؟

به گردان لشكر سپهدار گفت                         كه اين راز بايد كه ماند نهفت

2.هدف سهراب از لشکر کشی به ایران چه بود؟

درس سوم

معني بيت

1.غمي بود رستم بيازيد چنگ

2.خرامان بشد سوي آب روان                                    چنان چون شده باز جويد روان.

3.بدو گفت کاین بر من از من رسید             زمانه به دست تو دادم کلید

4.همی خواست پیروزی و دستگاه    نبود آگه از بخشش هور و ماه

5.به كشتي گرفتن بر آويختند                                    زتن خون و خوي را فرو ريختند

درك مطلب

1. «آب» در كدام گزينه به معناي «اشك» است؟

الف) يكي خنجر آبگون بركشيد/ همي خواست از تن سرش را بريــد

ب) بخورد آب و روي و سر و تن بشست/ به پيش جهـان آفرين شد نخست

ج) وزان آب چون شد به جاي نبرد/ پر انديشه بـودش دل و روي زرد

د) همي ريخت خون و همي كند موي/ سرش پر ز خاك و پر از آب روي

2.مفهوم كدام گزينه با مصراع دوم بيت زير متناسب است؟

«از اين خويشتن كشتن اكنون چه سود؟/ چنين رفت و اين بودني كار بود»

الف) بگو اي پيمبــر جــز آن چـه خـدا/ بخواهـد، نيايد به ما در قضـا

ب) كه مولاي ما هسـت يكتـا اله/ كه ياري است بخشنــده و خيرخواه

ج) هـم افـراد مـؤمـن بـه هـرگـونه حــال/ توكّـل نمايند بر ذوالجلال

                                                               (آيه 51 سوره توبه)

د) سـرآغـاز گفتــار نـام خـداسـت/ كه رحمتگر و مهربان خلق راست

3.مقصود از مصراع دوم بیت زیر چیست؟

که اکنون چه داری ز رستم نشان     که کم باد نامش ز گردن کشان        

4.در بیت: دلیر جوان سر به گفتار پیر        بداد و ببود  این سخن دلپذیر

الف-«پیر» کیست؟

ب- منظور از«سر بداد» چیست؟

5.خرامان بشد سوي آب روان   / چنان چون شده باز جويد روان

بخورد آب و روي و سر و تن بشست/ به پيش جهـان آفرين شد نخست

همی خواست پیروزی و دستگاه  /  نبود آگه از بخشش هور و ماه

 الف-در بیت اول تفاوت معنایی دوکلمه ی «روان» و «روان» را بنویسید.

ب- اولین کار رستم بعد از شستن سر وبدن چه بود؟

پ- مفهوم مصراع داخل گیومه چیست؟

6.ابیات زیررابخوانیدو به پرسش های خواسته شده پاسخ دهید.

رهاکردزودست وآمدبه دشت              چوشیری که برپیش آهو گذشت

چوسهراب شیراوژن اورا بدید            ز باد جوانی دلش بردمید

بخواهد هم از تو پدر کین من              چوبیند که خاک است بالین من

چوبگشادخفتان وآن مهره دید              همه جامه بر خویشتن بردرید

 

1- باتوجه به داستان«  جنگ رستم و سهراب»  دربیت اول کدام یک ازدو پهلوان به "شیر"وکدام به "آهو"تشبیه

شده اند؟

2-منظور از "باد جوانی"در مصراع دوم بیت دوم چیست؟

3-منظور از "خاک است بالین من"دربیت سوم چیست؟

4-مفهوم کنایی"جامه برخویشتن دریدن"چیست؟

معني لغت

1ز تن خون و خوی را فرو ریختند

2.نبود آگه از بخشش هور و ماه

3.چو سهراب شیر اوژن او را بدید

دانش هاي ادبي

1.کدام واژه در بیت زیر «مشبه » است؟

چـو رسـتم ز دست وي آزاد شـد/ بـه سـان يكي تيـغ پـولاد شـد

الف-رستم                        ب- دست                   پ- آزاد                 ت- تیغ

2. در كدام گزينه رديف وجود دارد؟

الف) اي خدا اي فضل تو حاجـت روا/ بـا تو ياد هيـچ كـس نبـود روا

ب) خـرامـان بشد سـوي آب روان/ چنان چون شـد بـاز جـويد روان

ج) چو بشنيد رستم، سرش خيره گشت/ جهان پيش چشم اندرش تيره گشت

د) مي‌گفـت، گرفتـه حـلقـه در بـر/ كـامـروز مـنم چـو حـلقـه بـر در

3. در كدام گزينه استعاره به كار رفته است؟

الف) رها كرد زو دسـت و آمد به دشت/ چو شـيري كه بر پيـش آهو گذشت

ب) چـو رسـتم ز دست وي آزاد شـد/ بـه سـان يكي تيـغ پـولاد شـد

ج) زدش بر زميـن بـر بـه كـردار شيـر/ بدانسـت كـاو هم نماند به زير

د) چنين گفت كاي رسته از چنگ شير/ جـدا مانـده از زخـم شيـر دليـر

4. در كدام گزينه تشبيه وجود دارد؟

الف) چنين گفت كاي رسته از چنگ شير/ جدا مانده از زخـم شير دليــر

ب) غمـي بـود رستم بيـازيـد چنگ/ گرفـت آن بر و يال جنگـي پلنـگ

ج) سبـك تيـغ تيـز از ميــان بركشيـد/ بـرِ شيــر بيـدار دل بر دريـــد

د) زدش بـر زميـن بـر بـه كـردار شيـر/ بدانست كاو هم نماند به زيــر

5.درون مایه غزل چیست؟

6.عبارت« نه هر که به قامت مهتر به قیمت بهتر » دارای کدام آرایه ی ادبی است؟

خود آزمايي

1.«زمانه بیامد نبودش توان» یعنی چه؟

درس  چهارم

درك مطلب

امام       ايا فرقه‌ي فارغ از ننگ و نام

1- «ننگ و نام» يعني چه؟

2- منظور از «فرقه‌ي فارغ از ننگ و نام» چيست؟

عباس    نهاديد بر كفر، اسلام نام

3- مصراع را به نثر (زبان معيار) مرتّب كنيد.

4  امام        من، اي قوم، فرزند پيغمبرم

5- منظور از «قوم» چه كساني هستند؟

عباس    حسين است آقا و من نوكرم

6- رابطه امام حسين (ع) و حضرت عباس (ع) با يك ديگر چگونه است؟

معني لغت

 1.نمی دهم به شما غیر ناوک برّان

دانش هاي ادبي

1.در ادبيات غرب به نمايشي كه تصوير ناكامي اشخاص برجسته است .............مي گويند.

درس پنجم

معني بيت

1.دوش به خدمت قطران بودم.

2.سمك و قطران نگاه مي داشتند. 

3.گفت: «اي آتشك! رها مكن كه مرا به سيلي بكشند».

4.هر كه اين مي‌شنيد مي‌گفت: «هول عيّاري اي كرده است

5.در این کار تعبیه ای است.

6.پس  احوال آوردن قطران که چگونه کرد با آتشک  واو را کار چون افتاد همه شرح باز می داد.

درك مطلب

1-پس آتشك دست سمك بازِ پس بست و پالهنگ در گردن وي افكند و مي‌آورد تا به لشكرگاه رسيد. چون آتشك را ديدند كه يكي را پالهنگ در گردن كرده گفتند: «اين كيست؟» آتشك مي‌گفت با خرّمي و نشاط، كه سمك است. هر كه اين مي‌شنيد مي‌گفت: «هول عيّاري اي كرده است!» او را قفايي مي‌زدند. سمك سراسيمه شد. گفت: «اي آتشك! رها مكن كه مرا به سيلي بكشند». آتشك بانگ بر ايشان زد و همه را دور كرد و آمد به خيمه‌ي قطران و در پيش وي خدمت كرد.

1- معادل امروزي اصطلاحات زير را بنويسيد.

بازِپس                                      قفا زدن

رها مكن                                  خدمت كرد

2- «دست بردي جانانه زده است.» معادل امروزي كدام جمله است؟

3- همه‌ي گزينه‌ها به جز گزينه‌ي «        ‌   » با واژه‌ي «پالهنگ» ارتباط معنايي دارند.

الف) ريسمان                                 ب) بند

ج) يوغ                                         د) بستن

4- چه ارتباطي ميان سمك، آتشك و قطران وجود دارد؟

5- به نظر شمار كار سمك در مورد قطران خيانت بود يا سياست؟ چرا؟

6- آيا رفتار آتشك پسنديده است؟ چرا؟

7- چرا نويسنده گفته است: «آتشك مي‌گفت با خرّمي و نشاط»؟

8- دو مورد از تفاوت نثر تاريخي را با نثر فارسي معيار بنويسيد.

2-«سمک عیار گفت: ای فرومایه ،خدمتکاران تو به خشم برفتند از بهر آن که تو گردن مرا بخواستی زدن، من نیز بر آن ستیزه که مرا قفا زدند تو را بیاوردم تا داد ایشان از تو بخواهم.»

الف- علّت رفتن خدمتکاران قطران چه بود؟

ب- سمک چه عاملی را دلیل آمدن قطران اعلام می کند؟

معني لغت

1.آتشك دست سمك بازِ پس بست و پالهنگ در گردن وي افكند

2.جلباب به روي مهد فرو گذاشته

3.او را قفايي مي زد

4.قطران را با تمکین تمام آوردم.

5.ای پهلوان تودانی من این کار ندانم.

خود آزمايي

1.رفتار آتشک را با توجّه به عمل  کردش  در درس سمک وقطران چگونه ارزیابی می کنید؟

 

درس ششم

معني بيت

منـم آن تشنــه گهـر برده/ بخــت مـن زنـده، بخت تو مرده

تو مرا كشتي و خداي نكشت/ مقبـل آن كز خداي گيرد پشت

دولتـم چـون خدا پناهـي داد/ اينكــم تـاج و تخت شاهي داد

واي بـر جـان تو كه بدگهري/ جان بري كرده‌اي و جان نبري         

درك مطلب

منـم آن تشنــه گهـر برده/ بخــت مـن زنـده، بخت تو مرده

تو مرا كشتي و خداي نكشت/ مقبـل آن كز خداي گيرد پشت

دولتـم چـون خدا پناهـي داد/ اينكــم تـاج و تخت شاهي داد

واي بـر جـان تو كه بدگهري/ جان بري كرده‌اي و جان نبري

1- مفهوم كنايه‌هاي زير را بنويسيد:

الف) تشنه‌ي گهر برده              ب) بخت من زنده

ج) تاج و تخت شاهي              د) جان بري كرده‌اي

2- در كدام بيت يك كلمه بيش از دو بار تكرار شده است؟

3- تفاوت معنايي كلمه «آب‌دار» را در دو مصراع زير بنويسيد:

حالي آن لعلِ آب‌دار گشاد/ پيش آن ريگ آب‌دار نهاد

معني لغت            

1.مقبـل آن كز خداي گيرد پشت

2.برگ شاخه ی دیگر برای شفای صرعیان

3.داستان «خير وشر» نشانگر اين حقيقت است كه بدسگالي به تباهي مي انجامد

دانش هاي ادبي

1-  كدام يك از كلمات بيت زير در معناي استعاري به كار رفته است

گفت مُردم ز تشنگي درياب/ آتشم را بكُش به لختي آب

2- در بیت زیر مشبه و مشبه به را مشخص کنید.

در چراغ دو چشم او زد تیغ   نامدش کشتن چراغ دریغ

3.- طرفين تشبيه (مشبّه، مشبّه به) را در مصراع زير مشخص كنيد:

پيش آن خاكِ تشنه رفت چو باد

4-دكتر زهرا كيا «داستان خير و شر» را از كدام مثنوي‌هاي نظامي بازنويسي كرده است؟

خود آزمايي

1.محوري ترين پيام داستان خير و شر چيست؟

2.با خواندن داستان خیر وشر کدام داستان قرآنی را به یاد می آورید؟

3.در بیت«آمد آورد پیش خیر فراز / گفت گوهر به گوهر آمد باز» مقصود از گوهر اول و گوهر دوم چیست؟

درس هفتم

درك مطلب

از قياسش خنده آمد خلــق را/ كاو چــو خود پنداشت صاحب دلق را

كار پاكان را قيــاس از خـود مگير/ گرچه ماند در نبشتن شير و شير

جمله عالــم زين سـبب گم‌راه شـد/ كـم كسي ز ابدالِ حق آگاه شد

هر دو گون زنبور خوردند از محل/ ليك شد ز آن نيش و زان ديگر عسل

چون بــسي ابليس آدم روي هست/پس به هر دستي نشايد داد دست

1- چه عاملي سبب خنده‌ي مردم شد؟

2- «صاحب دلق» به جز گزينه‌ي «              » با ساير گزينه‌ها مترادف است:

الف) جولقي           ب) ژنده پوش            ج) درويش          د) صاحب منصب

3- «قياس گرفتن» به چه معناست؟

4- مولانا علّت گم‌راهي مردم جهان را چه مي‌داند؟

5- «ابدالِ حق» چه كساني هستند؟

6- از بيت چهارم كدام مفهوم استنباط نمي‌شود؟

الف) تفاوت‌هاي ذاتي افراد در نتيجه‌ي كارهايشان تأثير دارد.

ب) از آن كه بنيادش بد است، نمي‌توان توقّع رفتار نيكو داشت.

ج) تنها با مشاهده‌ي تشابه دو پديده نمي‌توان در مورد آن‌ها قضاوت يكسان داشت

د) شرايط و اوضاع متفاوت باعث رفتار متفاوت در افراد مي‌شود.

7- چرا شايسته نيست كه با هر كسي پيمان دوستي ببنديم؟

8- «تنها در ظاهر يكسان بودن» مفهوم كنايي كدام مصراع است؟

معني لغت

كـم كسي ز ابدالِ حق آگاه شد

نکته گفتی با همه سوداگران

دانش هاي ادبي

مولوی مطالب نغز و لطیف عرفانی و اخلاقی را با چه شیوه ای بیان می کند؟(دو شیوه ذکر شود)

خود آزمايي

با توجه به درس «طوطی و بقال» آیا می توانید نمونه ای دیگر از قیاس نابه جا(شبیه قیاس طوطی) بیاورید؟

درس هشتم

معني بيت

1.سعي كرده‌اند «نُه كرسي فلك را از زير پاي قزل ارسلان بكشند.

2.مردي از شرق برخاست آسمان را ورق زد.

درك مطلب

1.آن‌چه در دوران ما روي مي‌دهد، شعر عظيمي است و قالب شعر برايش برازنده‌تر است. دنبال قافيه و رديف نگرديد؛ شعر ناب است. بعدها معلّم‌ها موضوع انشا خواهند داد كه «ايمان مهم‌تر است يا تفنگ؟»

در تاريخ كشورمان چه بسيار به مبارزاني سياسي برمي‌خوريم كه هرچند كوشش شده در تاريخ گمشان كنند امّا سخت حضور دارند و پيدا هستند.

در هنر و ادب ايران، در ابيات فارسي پيش از مشروطيّت به تعداد معدودي برمي‌خوريم كه سعي كرده‌اند «نُه كرسي فلك را از زير پاي قزل ارسلان بكشند» و در دوران مشروطيّت چه بسيار روزنامه‌نگار و شاعر و نويسنده كه تا پاي جان مبارزه كردند و اين به آن نشان كه وقتي نسيم آزادي مي‌وزد. بسيار گل‌ها خواهند شگفت.

خوش‌بختانه قطار سريع السّير مردم به طرف انقلاب راه افتاد و هنرمندان بسياري خود را به قطار رساندند و با مردم نشستند و قلبشان با قلب مردم هماهنگي يافت و هرم نفس مردم گرمشان كرد.                                  

1- نويسنده كدام واقعه‌ي روزگار ما را به شعر مانند كرده است؟

2- جمله‌ي «ايمان مهم‌تر است يا تفنگ؟» معادل جمله‌ي ديگر است با همين مفهوم؛ آن جمله چيست؟

3- كدام جمله به مفهوم «گردن كشان را از قدرت بيندازند؛ از تخت به زير كشند» است؟

4- منظور از «گل‌هايي كه در نسيم آزادي مي‌شكفد» چيست؟

5- منظور نويسنده از «هنرمندانِ بسياري خود را به قطار رساندند» چيست؟

6- منظور نويسنده از عبارت «دنبال قافيه و رديف نگرديد» چيست؟

7- منظور نويسنده از عبارت زير چه كساني‌اند؟

«در تاريخ كشورمان چه بسيار به مبارزاتي سياسي برمي‌خوريم كه هرچند كوشش شده در تاريخ گمشان كنند امّا سخت حضور دارند و پيدا هستند.»

8- بيتي كه سعدي در اعتراض به اين بيت ظهير فاريابي سروده است، بنويسيد:

«نُه كرسي فلك نهد انديشه زير پاي/ تا بوسه بر ركاب قزل ارسلان دهد»

2.گرچه گاهي شهابي

مشق‌هاي شب آسمان را

زود خط مي‌زد و محو مي‌شد

باز در آن هواي مه آلود

پاك كن‌هايي از ابر تيره

خطّ خورشيد را پاك مي‌كرد

1- «شهاب» استعاره از چيست؟

2- منظور از «مشق‌هاي شب آسمان» چيست؟

3- مفهوم كنايي «زود خط مي‌زد و محو مي‌شد.» چيست؟

4- «هواي مه‌آلود» و «ابر تيره» نماد چيست؟

5- اين شعر در كدام قالب سروده شده است؟

6- آرايه‌ي «مراعات نظير» را بيابيد و بنويسيد؟

7- اين شعر برگرفته از كدام اثر «قيصر امين‌پور» است؟

8- در اين شعر، شاعر چگونه فضاي قبل از انقلاب را ترسيم مي‌كند؟

3.در عبارت« شب ، شبی بی کران بود/ دفتر آسمان پاره پاره / برگ ها زرد و تیره / فصل فصل خزان بود»

الف- مقصود از شب چیست؟

ب- آسمان نماد چیست؟ در این جا چه مفهومی دارد؟

پ- فصل خزان به چه مفهومی اشاره دارد؟ 

4.منظور از «مردی» در این شعر کیست؟

مردی از شرق برخاست / آسمان را ورق زد

5.باتوجه به ابیات زیر به سوالات پاسخ دهید.

شب،شبی بی کران بود / دفتر آسمان پاره پاره/ برگ ها زرد وتیره /فصل،فصل خزان بود /هرستاره/حرف خط –

خورده ای تار /دردل صفحه ی آسمان بود / گرچه گاهی شهابی /مشق های شب آسمان را /زود خط می زدومحو-

می شد /بازدرآن هوای مه آلود /پاک کن هایی از ابرتیره /خط خورشید راپاک می کرد /ناگهان نوری از شرق تابید /خون خورشید/ آتشی در شفق زد/ مردی از شرق برخاست / آسمان را ورق زد

 

1- درمصراع اول،منظور شاعر از"شب"چیست؟

2-چرا در مصراع دوم،"آسمان"به دفتر تشبیه شده است؟

3-"برگ ها"درمصراع سوم نمادچیست؟

4-"ستاره"نشانه وسمبل چه کسانی است؟

5-منظوراز"دل صفحه ی آسمان"چیست

6-مقصود شاعر از"مشق شب"چیست؟

7-هوای مه آلود بیانگر چیست؟

8-منظور شاعر از"ابرتیره"و"خط خورشید"چه کسانی است؟

9-خورشیدنماد چیست؟

10-تعبیر"نوری از شرق "درباره ی چه کسی است ؟

11-منظورشاعراز عبارت"آتشی درشفق زد"دراین شعر چیست؟

12-مقصود شاعراز"آسمان را ورق زد"چیست؟

دانش هاي ادبي

در بيت زير چه آرايه ي ادبي وجود دارد؟  

ارغوان جام عقيقي به سمن خواهد داد          چشم نرگس به شقايق نگران خواهد شد

خود آزمايي

منظور نويسنده از هنرمندان بسياري خود را به قطار رساندند چيست؟

منظور از «گل هایی که در نسیم آزادی می شکفند» کیست؟

درس نهم

معني بيت

1.بند پوتينم را محكم مي‌بندم

2.این جا آیینه ی تجلی همه ی تاریخ است.

درك مطلب

1- عبارت زير را توضيح دهيد:

« حقّ‌الله را خدا مي‌بخشد امّا واي از حقّ الناس...»

2- با توجه به عبارت زير، به نظر نويسنده حقيقت اشيا در جبهه‌ها چگونه تجلّي مي‌يابد؟

تو گويي اشيا گنجينه‌هايي از رازهاي شگفت خلقت هستند امّا تو تا به حال درنمي‌يافته‌اي.

3- كدام واژه به معني «سالن‌هاي بزرگ و بدون ستون مياني و سقف شيب‌دار» است؟

4- در عبارت زير، منظور نويسنده از «تمثيل وفاداري» چه كسي است؟

وقتي اسوه‌ي تو آن تمثيل وفاداري باشد، چه باك اگر هر دو دست تو نيز هديه‌ي راه خدا شود؟

5- در عبارت زير، منظور نويسنده از «كوهي از آتش» چيست؟

بولدوزرچي جهاد خاك‌ريز مي‌زند. بر كوهي از آتش نشسته است و كوهي از خاك را جابه‌جا مي‌كند.

6- در عبارت زير، نويسنده به چه نكته‌اي اشاره و تأكيد دارد؟

تا با خاك انس نگيري، راهي به مراتب قرب نداري.

7- منظور نويسنده از «دريادلان صف شكن» چه كساني است؟

8- مفهوم آيه 28 سوره رعد (13) در كدام گزينه آمده است؟

الف) آفتاب فتح در آسمانِ‌ سينه‌يِ مؤمنين درخششي عجيب دارد.

ب) خاك مظهرِ فقرِ مخلوق در برابر غَنايِ خالق است.

ج) دشمن در برابر ايمان جنود خدا متّكي به ماشين پيچيده‌ي جنگ است

د) آرامش و اطمينان حاصل ايمان است

8.من تفنگم در مشت/ كوله بارم بر پشت/ بند پوتينم را محكم مي‌بندم/ مادرم/ آب و آيينه و قرآن در دست/ روشني در دل من مي‌بارد/ پسرم بار دگر مي‌پرسد:/ تو چرا مي‌جنگي؟/ با تمام دل خود مي‌گويم:/ تا چراغ از تو نگيرد دشمن.

1- شاعر در اين شعر، به كدام سنّت اشاره دارد؟

2- مقصود از «روشني در دل من مي‌بارد» چيست؟

3- منظورِ شاعر از «چراغ» چيست؟

4- معادل «از صميم قلب» را در كدام مصراع شعر مي‌يابيد؟

5- «بند پوتين را محكم بستن» كنايه از چيست؟

 6- كدام بيت‌هاي شعر «پاسخ» قافيه دارند؟

معني لغت

1.خاك مظهرِ فقرِ مخلوق در برابر غَنايِ خالق است.

2.این جا  سوله ای است.

3.راهی به مراتب قرب نداری.

دانش هاي ادبي

1- شعر «پاسخ» از كدام مجموعه‌ي «محمدرضا عبدالملكيان» انتخاب شده است؟

خود آزمايي

1.شعر سنتّي را با شعر نو مقايسه كنيد.

2.به نظر شهید آوینی تقدیر تاریخی زمین از کجا وبه دست چه کسانی جاری می شود؟

درس  دهم

دانش هاي ادبي

1- همه گزينه‌ها به جز گزينه‌ي «         » از فايده‌هاي مطالعه‌ي آثار ادبي جهان است.

الف) ما را با انديشه و احساس ديگر ملّت‌ها آشنا مي‌سازد.

ب) تفاوت‌ها، وجوه مشترك، تأثيرپذيري‌ها و تأثيرگذاري‌ها را آشكار مي‌كند.

ج) مرزهاي احساس و انديشه‌ي ما را گسترش مي‌بخشد.

د) امكان تقليد از آثار بزرگ ادبي را براي ما فراهم مي‌سازد.

2.توضيحات زير را بخوانيد و بنويسيد مربوط به كدام شاعر، نويسنده يا شخصيت تاريخي است.

الف) در سال 1749 در كشور آلمان چشم به جهان گشود. وي نويسنده و شاعر نام‌دار آلمان و خالق« فاوست» و «ديوان شرقي و غربي» و چندين شاه‌كار بزرگ ديگر است كه پس از يك عمر نويسندگي در سال 1832 در گذشت. او ارادت زيادي به حافظ داشت.

خود آزمايي

تیمور با شکافتن مزار فردوسی ، در مزار فردوسی چه دید؟

درس يازدهم

معني بيت

مرا مشاطه ي صبح و زينت بخش رياحين و ازهار مي نامند.

درك مطلب

1.پروردگارا، دعايم به درگاه تو اين است:

بي نوايي و تنگ چشمي را از دلم ريشه‌كن ساز و از بيخ و بن بركن؛

اندكي نيرويم بخش تا بتوانم بارِ شادي‌ها و غم‌ها را تحمّل كنم.

نيرويي به من ارزاني فرما تا عشق خود را در خدمت و كمك، ثمربخش سازم.

توانايي به من عطا فرما كه هيچ‌گاه چيزي از بي‌نوايي نستانم و در برابر گستاخ و مغرور، زانوي دنائت خم نكنم.

قدرتي به من بخشا تا روح خود را از تعلّق به جيفه‌هاي ناچيز روزگار بي‌نياز كنم و از هرچه رنگِ تعلّق پذيرد، آزادش سازم.

و نيرويي به من ده تا قدرت و توان خود را از روي كمالِ عشق و نهايتِ مَحَبّت تسليم خواسته‌ها و رضاي تو كنم.

1- واژه‌ي «بي‌نوايي» دو بار در متن به كار رفته است. معناي هر كدام را بنويسيد.

3- بيت زير از سعدي با كدام قسمت متن ارتباط دارد؟

مبر طاعت نفس شهوت پرست/ كه هر ساعتش قبله‌ي ديگر است

5- دو بيت زير از حافظ با كدام قسمت‌هاي متن ارتباط دارد؟

غلام همّت آنم كه زير چرخ كبـود/ ز هرچه رنگ تعلّق پذيرد آزاد است

رضا به داده بده و ز جبين گره بگشا/ كه بر من و تو در اختيار نگشاده است

2.عبارت«قدرتي به من بخشا تا روح خود را از تعلّق به جيفه‌هاي ناچيز روزگار بي‌نياز كنم و از هرچه رنگِ تعلّق پذيرد، آزادش سازم.» بر داشتن چه صفتی تأکید دارد؟

معني لغت

1.توانی به من عطا فرما که در برابر گستاخ زانوی دنائت خم نکنم.

2.قدرتي به من بخشا تا روح خود را از تعلّق به جيفه‌هاي ناچيز روزگار بي‌نياز كنم

دانش هاي ادبي

1. آرايه‌ اي ادبي  در متن بيابيد 

اندكي نيرويم بخش تا بتوانم بارِ شادي‌ها و غم‌ها را تحمّل كنم.

توضيحات زير را بخوانيد و بنويسيد مربوط به كدام شاعر، نويسنده يا شخصيت تاريخي است.

 2.اشعار او سرشار از ذوق عارفانه، ستايش آزادي و آزادگي و الهام گرفته از صحنه‌هاي عادي و جزئي زندگي است. اين نويسنده، شاعر و فيلسوف بزرگ، به دريافت جايزه‌ي ادبي نوبل نيز نايل آمد.

3.شاعر ايتاليايي است كه «يوسف اعتصام الملك» شعر «قطرات سه‌گانه» او را ترجمه و در مجلّه بهار چاپ كرده است.

4.شاعر مشهور زبان فارسي، اشعار وي در حيطه‌ي مسائل اجتماعي، اخلاقي و انتقادي و حالت اندرزگونه دارد. وي در سال 1320 درگذشت.

مناظرات وي مشهور است.

5.كتاب «برخورد انديشه‌ها» از  كيست؟

6.«قطعه ادبي» را با «شعر» مقايسه كنيد